Dünya Sağlık Örgütü’ne göre kardiyovasküler hastalıklar dünya çapında önde gelen ölüm nedenidir. Her yıl tahmini 17 milyon kişi kalp ve damar hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir ve vakaların %85’ini kalp krizi ve inme oluşturmaktadır. Başka hiçbir durum, en önemli yaşam destek sisteminin arızalanması kadar çok sayıda insanın ölümüne neden olmaz.
Kardiyovasküler hastalıkların çoğu sağlıklı bir yaşam tarzıyla önlenebilir: doğru beslenme, egzersiz yapma, sigara veya alkol kullanmama. Ancak hastalığa yakalandıktan sonra tedavi edilmesi gerekir. Bunun için hipolipidemik ilaçlar (statinler) başta olmak üzere çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Kolesterolü ve diğer lipitleri düşürür, kalp krizi ve felç riskini önemli ölçüde azaltır ve diğer komplikasyonların gelişmesini önler.
İlaç piyasasında birçok statin bulunmaktadır. Bu makalede iki iyi bilinen ilaç olan Atorvastatin ve Atoris’i inceleyeceğiz. Aynı etken maddeye, benzer formülasyona, endikasyonlara ve kontrendikasyonlara sahiptirler. Bu ilaçlar arasında herhangi bir fark olup olmadığını öğrenelim.
Bileşim ve formülasyon: Statinler nedir
Atoris ve Atorvastatin aynı farmakolojik gruba aittir. Bunlar hipolipidemik ilaçlar veya statinlerdir. Ana amaçları kolesterolü ve ‘zararlı’ lipitleri düşürmektir. Statinler bu maddelerin konsantrasyonunu azaltarak kardiyovasküler sistemi normalleştirir ve yaşamı tehdit eden komplikasyonların gelişmesini önler.
Her iki ilaç da aynı etken maddeyi, atorvastatini içerir. Her ikisi de ünlü Lipitor ilacının jenerik versiyonlarıdır. Lipitor 2003 yılında ABD’de en çok satan ilaç olmuştur. Geçen yüzyılda bilim insanları böyle bir ilacın piyasaya sürüleceğinden şüphe duyuyordu – ne de olsa o zamanlar ateroskleroz mekanizmaları hakkında pek bir şey bilinmiyordu. Ancak klinik deneyler atorvastatinin tehlikeli kolesterol seviyelerini düşürdüğünü gösterdi ve satışları arttı.
Varsayılan olarak, uzmanlar orijinalin her zaman jenerikten daha iyi olduğuna inanırlar. Uygun teknoloji ile formüle edilmiş ve ilaç pazarına sunulmadan önce klinik olarak kanıtlanmıştır. Jenerik ilaçların daha az katı gereklilikleri vardır. Analogun bileşim olarak orijinalle eşleşmesi yeterlidir ve yeni denemeler gerekli olmayabilir. Bu nedenle Atoris ve Atorvastine’in orijinal Lipitor’dan daha düşük olup olmadığı bilinmemektedir. Ve iki jenerik ürünü karşılaştırmak daha da zordur – bu tür çalışmalar yapılmamıştır.
Atoris ve Atorvastatin 10, 20, 30, 40 ve 80 mg tabletler halinde mevcuttur. Bu varyasyon, ilacın dozajının bireysel vücuda ve hastanın durumunun ciddiyetine göre uyarlanmasını sağlar.
Atoris Slovenya’da üretilmiştir. 20 mg’lık 30 tabletin fiyatı 400-500 Lyra’dir. Atorvastatin Türkiye ve Hindistan’da çeşitli şirketlerden temin edilebilir. Daha ucuzdur – aynı sayıda tablet için 250-350 Lyraye mal olur.
Statinler kolesterolü nasıl düşürür?
Statinlerin etkileri hakkında konuşmadan önce terminolojiyi anlayalım. İnsan vücudunda birkaç farklı lipit (yağ) türü vardır. Bunlardan en iyi bilineni kolesteroldür. Trigliseritlerle birlikte karaciğerde bir dönüşüme uğrar ve çok düşük yoğunluklu lipoproteinlerin (VLDL) içine yerleşir. Bu kompleks daha sonra kan plazmasına girer ve periferik dokulara geçer. Bazen ‘kötü’ kolesterol olarak da adlandırılan düşük yoğunluklu lipoproteinler (LDL), LDL’den oluşur. LDL’deki artışın kardiyovasküler hastalık riskini artırdığı kanıtlanmıştır – ateroskleroza yol açar. Kan damarlarının duvarlarında plak birikir, lümen azalır, kan akışı bozulur – kalp krizi veya inme meydana gelir.
Vücutta başka yapılar da vardır – yüksek yoğunluklu lipoproteinler (HDL). Kolesterolü tekrar karaciğere ve vücut dışına taşırlar. Yüksek HDL seviyesine sahip kişilerin kardiyovasküler hastalıklardan muzdarip olma olasılığı daha düşüktür, bu nedenle bazen “iyi” kolesterol olarak adlandırılırlar.
Atorvastatin, HMG-CoA redüktaz enziminin seçici bir rekabetçi inhibitörüdür. Bu madde 3-hidroksi-3-metilglutaril koenzim A’yı mevalonik aside dönüştürür. Asit de kolesterol dahil olmak üzere çeşitli sterollerin öncüsüdür. İlaç enzimi bloke eder, LDL oluşumunu önler ve ateroskleroz riskini azaltır.
Atorvastatin kendi tarzında benzersizdir. Homozigot seminal hiperkolesterolemisi olan kişilerde LDL seviyelerini düşürür. Diğer hipolipidemik ajanlarla tedaviye iyi yanıt vermeyen konjenital bir durumdur. Etki doza bağlıdır: doz ne kadar yüksekse etki de o kadar iyi olur.
Klinik çalışmalar atorvastatinin
-
Toplam kolesterolü %30-46, trigliseritleri %14-33, LDL’yi %41-61 ve apolipoprotein B’yi %34-50 oranında azaltır.
-
HDL (“iyi” kolesterol) konsantrasyonunu artırır.
-
Atorvastatinin kandaki maksimum seviyesi, alındıktan 1-2 saat sonra görülür. emilim kadınlarda %20 daha hızlıdır. Gıda alımı ilaç emiliminin hızını ve süresini hafifçe azaltır, ancak nihai etkiyi etkilemez. Atorvastatinin plazma seviyeleri sabah saatlerinde daha yüksektir.
-
Atorvastatin çoğu hastada tedaviye başladıktan 2 hafta sonra etki gösterir. İlacın maksimal etkisi 4 hafta sonra gözlenir. İlacın olumlu etkileri uzun süreli kullanımda azalmaz.
İlaçların etkinliği: en iyi hangi ilaç işe yarar
Statinlerin insan vücudu üzerindeki etkilerine ilişkin çok sayıda bilimsel makale bulunmaktadır. Lipid düşürücü ilaçların etkinliği ilk kez MIRACL çalışmasında teyit edilmiştir. Yazarlar şunu göstermiştir: akut koroner sendromun ilk 96 saatinde atorvastatin uygulandığında komplikasyon riski azalmaktadır. Bir başka PROVE-IT çalışması da atorvastatin ile yüksek doz tedavinin kardiyovasküler komplikasyon riskini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir.
Atorvastatinin kronik hastalıkların tedavisinde de etkili olduğu gösterilmiştir. ESTAB çalışması
Statinlere ilişkin Cochrane incelemesi, statinlerin ikili bir rolü olduğunu göstermiştir. Sağlıklı bireylerde kardiyovasküler hastalık gelişimini önler ve halihazırda hastalığı olanlarda komplikasyonları önler. Bununla birlikte, gelecekteki çalışmalarda statinin önleyici bir tedbir olarak fayda sağladığına dair net bir kanıt bulunmamaktadır.
Kullanım rejimi
Avrupa Kardiyoloji Derneği kılavuzları bu durumlarda statin tedavisinin endike olduğunu önermektedir:
-
Kardiyovasküler komplikasyon riski çok yüksek olduğunda, statinler tüm kolesterol seviyeleri için reçete edilir.
-
Yüksek kardiyovasküler olay riski için, statinler 1,8 mmol/l’den büyük LDL’de endikedir.
-
Orta derecede risk altında, yaşam tarzı düzenlemeleri işe yaramadıysa ve LDL seviyeleri 2,6 mmol/l’den yüksekse statinler reçete edilir.
-
Düşük riskte, LDL 4,9 mmol/l’den yüksekse ve başka hiçbir ilaç tedavisi etkili olmamışsa statinler endikedir.
Kardiyovasküler komplikasyon riski SCORE ölçeği kullanılarak hesaplanır
-
çok yüksek risk – 10’dan fazla;
-
yüksek risk – 5-10;
-
orta derecede risk – 1-5
-
düşük risk – %1’den az.
Çok yüksek risk grubu, SCORE puanı 10 veya daha fazla olan kişileri içerir. Bu durumdaki hastalar da buna dahildir:
-
Onaylanmış kardiyovasküler patoloji: miyokard enfarktüsü, inme, geçici iskemik ataklar, periferik ateroskleroz, akut koroner sendrom;
-
Hedef organ hasarı olan diabetes mellitus veya eşlik eden patoloji (arteriyel hipertansiyon, dislipidemi) varlığında;
-
şiddetli kronik böbrek hastalığı.
Önemli!Tedaviye başlamadan önce standart bir hipolipidemik diyete geçiş. Karbonhidrat ve yağ bakımından zengin gıdalar diyetten çıkarılır. Tabletleri alıp kolesterolü yüksek yiyecekler yemeye devam etmenin bir anlamı yoktur – tedavinin hiçbir etkisi olmayacaktır.
İlacın dozajı bireysel olarak ayarlanır. Başlangıç dozu genellikle günde bir kez 10 mg’dır ve kademeli olarak 80 mg’a kadar artırılabilir. Öğünlerden bağımsız olarak günün herhangi bir saatinde alınabilir. Tedavi sırasında kan lipit seviyeleri izlenmelidir – her 2-4 haftada bir kan testi yapılmalıdır. Gerekirse ilaç dozajının ayarlanması gerekir.
Önlemler
Statinlerle ilgili en yaygın yanlış inanışlardan biri, bunların çok zararlı olduğudur. Türkiye Sağlık Bakanlığı Klinik Kardiyoloji Araştırma Enstitüsü uzmanları bu efsaneyi çürütmeye ve kanıt sunmaya çalıştılar:
-
Karaciğer. Yazarlar şunu belirtmektedir: Karaciğer gerçekten de hipolipidemik ilaçlardan etkilenebilir. Ancak risk minimum düzeydedir: Statin kullananlarda karaciğer hastalığının ilerlemesi son derece nadirdir. Hastaların sadece %1,1’inde karaciğer transaminazlarında artış görülmüştür – ancak bu yan etki doz ayarlandıktan sonra kaybolur. Statinler alkolik ve alkolik olmayan karaciğer hastalıklarında kullanım için onaylanmıştır. Ayrıca viral hepatitlerde prognozu kötüleştirmezler. Statinlerin safra taşı hastalığı riskini azalttığına dair kanıtlar vardır, ancak bu iddia henüz kesin olarak kanıtlanmamıştır.
-
Kas. Araştırmacılar 28.000’den fazla hastanın tıbbi geçmişini inceledi. Toplamda %17,8’inde miyalji – ilacı aldıktan sonra kaslarda ağrı. Ancak 20.000’den fazla hasta tedaviye devam etti ve ağrıları giderek azaldı. Miyaljinin gerçek görülme sıklığı bilinmemektedir. Yazarlar sadece 80 yaş üstü, hipotiroidizm, cerrahi ve travma, diabetes mellitus, ciddi karaciğer ve böbrek patolojisi ve alkolizm olan hastalarda bu tür komplikasyon riskinin daha yüksek olduğu sonucuna varabilmişlerdir. Miyalji aynı zamanda tek seferde yüksek dozda ilaç uygulandığında da ortaya çıkar.
-
Kanser. Statinlerin kanser riskini artırdığına dair bir kanıt yoktur. Bu efsane, bazen kolesteroldeki ciddi düşüşlerin kanserin nedeni değil, belirteci olması nedeniyle yaratılmıştır.
-
Sinir sistemi. Statinlerin merkezi sinir sistemini etkilediğine dair bir kanıt yoktur. Atorvastatin ve diğer benzer ilaçların bunamaya yol açtığına dair bir kanıt yoktur.
Çalışmalarla kanıtlanmayan tek şey tip 2 diyabet gelişme riskidir. Statinlerin, ATP sentezini inhibe eden ve pankreas hücrelerinde insülin salgılanmasını azaltan koenzim Q10 üretimini azalttığı gösterilmiştir. Meta-analiz gösteriyor ki: statinlerle diyabet riski %9 arttı. Ancak tüm hastalar hastalığa yakalanmıyor. 75 yaş üstü kadınlar risk altındadır – diyabet görülme sıklığı daha yüksektir.
Yabancı meslektaşlarımız Rus bilim insanlarının görüşlerine katılıyor. Mart 2012’de FDA statinlerle ilgili bilgileri güncellemiştir. Yeni kılavuzda şu ifadeler yer almaktadır:
-
Hipolipidemik tedaviyi takiben karaciğer ve sinir sisteminde hasar nadirdir.
-
Statinlerle tip 2 diyabet gelişebilir.
-
Statinler bazen kas hasarına neden olur (genellikle diğer ilaçlarla etkileşime girdiğinde).
-
Miyaljinin sadece genetik olarak yatkın kişilerde ve sadece ilacı yüksek dozlarda (günde 80 mg) kullanırken geliştiğine dair kanıtlar vardır.
Atoris ve Atorvastatin bu durumlarda reçete edilmez:
-
Hamilelik ve emzirme dönemi;
-
Akut karaciğer hastalığı ve karaciğer yetmezliği;
-
18 yaşından küçükler.
Üreme çağındaki kadınlar statin tedavisi sırasında güvenilir doğum kontrol yöntemleri kullanmalıdır. Hamilelik sırasında kullanılırsa fetal hasara neden olabilir.
Sonuç
Özetle:
-
Atoris ve Atorvastatin hipolipidemik ilaçlardır (statinler). Kan kolesterol ve LDL seviyelerini düşürür ve böylece kardiyovasküler komplikasyon riskini azaltırlar.
-
Atoris ve Atorvastatin aynı etken maddeye sahiptir. Tablet formunda bulunurlar ve ortak bir dozaj formunu, endikasyonları ve kontrendikasyonları paylaşırlar. Etki mekanizmasında herhangi bir farklılık tespit edilmemiştir.
-
Formülasyondaki atorvastatinin etkinliği randomize klinik çalışmalarla doğrulanmıştır.
Bazen diyet yapmak ve spor salonuna gitmek kolesterol seviyelerini düşürmek için yeterlidir. Ancak bazen yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmaz. İşte bu noktada kötü kolesterolü düşüren ilaçlar olan statinler imdada yetişir. Ancak, kendi kendinize ilaç vermeyin – herkese atorvastatin ve benzeri ürünler reçete edilmemelidir. Doktorunuz muayeneden sonra lipid düşürücü ilaçların kullanımı konusunda size kesin bir öneride bulunacaktır.
Atorvastatin ve Atoris arasında ne gibi farklar var ve hangisini seçmek daha uygun olabilir? İki ilaç arasındaki etki ve yan etkiler konusunda daha fazla bilgi alabilir miyim? Sağlık açısından hangisini tercih etmem önerilir? Teşekkür ederim.